دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا دانشجویان اندیشه سیاسی دراسلام

حقوق غیر مسلمانان و جایگاه اهل ذمه

        در تمام تاریخ جوامع اسلامی به غیر مسلمانان مقام و جایگاه کمتری در مقایسه با مسلمانان داده شده است. این مساله در مورد یهودیان و مسیحیان بسیار زیاد صدق می­کند. آنها می­توانستند در جوامع اسلامی اغلب هم در صلح زندگی کنند، اما در صورتی که زمه بودن خود را که به معنی یک نوع جایگاه درجه دوم بود، می­پذیرفتند. اهل زمه بودن مستلزم پرداخت یک مالیات ویژه و داشتن حقوق قانونی به طور قابل ملاحظه محدود در مقایسه با مسلمانان بود – برای مثال در میزان تصاحب اموال یا انجام برخی مشاغل خاص. در محاکم قضایی اسلامی آنها اجازه نداشتند علیه مسلمانان شهادت بدهند و در برخی مواقع حتماً باید به یک مسلمان مبلغی می­دادند تا برای آنها شهادت بدهد.(23)

مایر در تحلیل خود از این اسناد و مدارک اسلامی استدلال می­کند که:

          تا جایی که به مساله حقوق اقلیتهای مذهبی مربوط می­شود به نظر می­رسد آنها قواعد شریعت پیش­مدرن را تایید می­کنند که برای غیر مسلمانانی که از جمل? اهل کتاب (یهود و نصاری) محسوب می­شوند خواهان جایگاهی فروتر هستند و آنهایی که از جمله اهل کتاب محسوب نمی­شوند خواهان رفتاری به مثابه افراد مطرود و فراموش شده هستند. پیش­نویس قانون اساسی الازهر از پرداختن به جایگاه و موقعیت غیر مسلمانان پرهیز می­کند. در متن سندی که به نظر می­رسد از اطلاق­پذیری کلی قواعد شریعت پیش­مدرن حمایت می­کند، خودداری از مطرح کردن این مساله حاکی از این است که تصمیم بر این بوده تا چنین قواعدی برای تعیین جایگاه غیر مسلمانان حفظ شود.(24)

 

بردگی

          بردگی با برخی از جوامع اسلامی برای حداقل هزار سال در پیوند بوده است و در قرن بیست و یکم نیز هنوز ادامه دارد.(25) مورد سودان به خصوص گواه روشنی بر این مدعا است.(26) پاپیس به طور مفصل استفاده از برده به عنوان سرباز را در اسلام توضیح می­دهد:

          برای یک هزاره کامل از اوایل قرن سوم/نهم تا اوایل قرن سیزدهم/نوزدهم، مسلمانان به طور منظم و آگاهانه از بردگان به عنوان سرباز استفاده می­کردند. این اقدام تقریباً در تمام عالم اسلام صورت می­گرفت، از آفریقای مرکزی تا آسیای مرکزی، از اسپانیا تا بنگال، و چه بسا آن سوتر ... حتی یک نگاه سطحی به تاریخ مسلمانان حکایت از کارهای فوق­العاده­ای دارد که توسط مردان دارای تبار بردگی در نیروهای نظامی انجام می­گرفت. آنها به عنوان سرباز و هم به عنوان صاحب منصب خدمت می­کردند بنابراین در اغلب موارد نقشهای ممتازی را در دستگاه حکومت، سیاست و تمام جنبه­های امور اجتماعی به دست می­آورند. استفاده نظام­مند از برده­ها به عنوان سرباز متمایزترین چهره منحصر به فرد زندگی عمومی مسلمانان در دوران پیش­مدرن را تشکیل می­داد ...(27)

          بعلاوه شواهد فراوانی در خصوص وجود بردگی و تجارت برده در جهان اسلام وجود دارد، که بیشترین میزان رشد آن به قرون هجدهم و نوزدهم مربوط می­شود:

          تجارت برده در سراسر صحرای بزرگ آفریقا در طی قرون هجدهم و نوزدهم به میزان زیادی افزایش یافت. حکمرانان عثمانی در اتحاد با نو مسلمان شمار زیادی از بردگان را از طریق صحرای بزرگ آفریقا به امپراتوری عثمانی منتقل می­کردند، بسیاری از شاهدان عینی خبر از از بین رفتن عده بسیار زیادی در طی تاخت و تازها و سفرها می­دهند.(28)

          برخی شواهد حاکی از این است که میزان تجارت برده در درون آفریقا در کل بسیار بیشتر از میزان تجارت برده آتلانتیک است که در قرن هجدهم کاهش یافت و از اوایل قرن نوزدهم به بعد به تدریج ملغی شد.

          جدا از از بین رفتن شمار زیادی از افراد در طی تاخت و تازها و در طی سفرها، برآوردهای محتاطانه حاکی از آن است که بین 11 تا 14 میلیون آفریقایی به سرزمینهای اسلامی منتقل شدند.(29)

          این در حالی است که شمار مطالعات راجع به تجارت برده درون-آفریقایی در مقایسه با بحثهای فراوانی که در خصوص تجارت برده آتلانتیک صورت گرفته یاداشت مختصری بیش نیست.(39)

          هر جا در جوامع اسلامی بردگی ملغی شده یا کاهش یافته است این امر تقریباً همیشه در نتیجه تحریک یا تحت فشار قدرتهای استعماری اروپایی بوده است.

          اقدامات ضد برده­داری قدرتهای استعماری اروپایی به تدریج از نگاه مسلمانان نه تنها به عنوان تهدیدی علیه امرار معاش بلکه بی­حرمتی و اهانت به مذهب­شان تلقی می­شد ... بنابراین مسلمانان در مقابل تمام تلاشهای الغایی مقاومت کردند و امروزه در کشورهای اسلامی بردگی غیر مطلق هنوز وجود دارد.(31)

          مرافعه متحیرکننده­ای در مجلس لردان در سال 1960 مدارک و اسناد دست اولی را در خصوص بردگی و تجارت برده در آفریقا و شبه جزیره عربستان در اواسط قرن بیستم در دسترس قرار داد.(32)

همین اواخر:

          در گزارشی که توسط دبیر کل مجمع عمومی سازمان ملل در اکتبر سال 1995 ارائه شد، آدم ربایی و انتقال پسران و دختران جوان از جنوب سودان به بخش شمالی این کشور برای فروش به عنوان خدمتکار و هم خوابه در چندین پاراگراف مورد تاکید قرار گرفته است.(33)

مطالعات اخیر نشان می­دهد که در شمال نیجریه:

          ... هنوز افرادی پیدا می­شوند که می­توان نام برده به آنها اطلاق کرد ... مرگ بردگی همان طور که بسیاری از ناظران اعلام داشته­اند، به درازا کشیده شده و هنوز به پایان نرسیده است.(34)

بعلاوه طبق نظر گوردون:

          برای بسیاری از اعراب موضوع بردگی منشاء ناراحتی و شرمندگی است. صحبت کردن علیه آن مستلزم مورد تردید قرار دادن حکمی قرآنی است، نادید گرفتن بردگی موجب رنجش و دلخوری آفریقائیان است که نیاکان و خویشان نه چندان دور آنها در دورانهای اخیر قربانی تجار برده عرب و عمال آنها شدند. در نتیجه آنها به طور غریزی در باب این موضوع که امروزه مای? رنج و سرشکستگی بسیاری از آفریقائیان است سکوت می­کنند.(35)

سرانجام اینکه در بحث راجع به بردگی ذکر این نکته ارزشمند است که:    

          ... این اروپا بود که ... ابتدا تصمیم گرفت بردگان را آزاد کند، ابتدا در خود اروپا، سپس در مستعمرات و در نهایت در تمام جهان. تکنولوژی غرب بردگی را غیر ضروری و ایده­های غربی آن را غیر قابل تحمل ساخت، بردگی­های بسیاری وجود داشتند اما تنها یک الغاسازی وجود داشت که در نهایت حتی نظامهای برده­داری ریشه دوانیده و چند شاخه شده را در هم کوبید.(36)

 

رسانه­های ارتباطی در جوامع اسلامی سنتی و اسلامگرا

          در بیشتر جوامع اسلامی از آزادی بیان و دسترسی به اطلاعات اغلب جلوگیری می­شود زیرا مطابقت و همنوایی با ایدئولوژی مسلط ارزش محوری است.

          شنیدن دیدگاههای بدیل بسیار سخت است و بیشتر رسانه­ها در بسیاری از کشورهای اسلامی تحت نظارت و حتی سانسور شدید حکومت کار می­کنند.

          یکی از مشکلات در ارزیابی محتوا و وضعیت رسانه­ها در این کشورها این است که در غرب عد? کمی می­توانند برای مثال عربی یا فارسی بخوانند. بنابراین کارهای موسسه تحقیقات رسانه­های خاورمیانه در فراهم­آوردن ترجمه­هایی از پوشش خبری متداول در برای مثال «الاهرام» - مهمترین روزنامه حکومتی مصری – و دیگر نشریات مشابه حائز اهمیت است.(37)

دو مقاله نشانگر عبارت هستند از:

1-    «نفرین شده تا ابد» از روزنامه دولتی مصری «الاهرام» - مقاله­ای ضد یهودی که موسسه تحقیقات رسانه­های خاورمیانه با این تیتر آورده است «ستون نویس روزنامه حکومتی مصری برای هیتلر: «مگر تنها تو آن را انجام می­دادی، برادر». (3 می 2002)

2-    مقاله­ای با تیتر «72 باکره سیه چشم: بحثی اسلامی در باب پاداش شهیدان» این مقاله راج به ماهیت بهشت برای مسلمانان آن طور که در قرآن و حدیث توصیف شده بحث می­کند.(30 اکتبر 2001)

 

اقتصاد در جوامع اسلامی سنتی و اسلامگرا

          جوامع اسلامی آزادی اقتصادی محدود و به نسبت موفقیت اقتصادی کمتری در مقایسه با بسیاری از کشورهای غیر اسلامی تجربه کرده­اند. به خصوص فقدان مقررات لازم در قوانین اسلامی برای شرکتهای مستقل – رجوع کنید به بحث دانشگاههای قرون وسطی در فصل دوم – و ممنوعیت بهره و توصیف آن تحت عنوان رباخواری(38) به طور جدی توسعه اقتصادی را در سراسر جهان اسلام هم در گذشته و هم در دوران مدرن محدود کرده است.

          اکنون این عدم موفقیت با فهرستی از کشورهایی که بانک جهانی آنها را بر اساس میزان رونق اقتصادی و بر حسب ارزیابی میزان درآمد سرانه ناخالص ملی­شان رتبه­بندی کرده است، نشان داده می­شود.(39) این فهرست شامل بیش از 200 کشور است که 38 کشور اسلامی را در بر می­گیرد – که از میان آنها هفت کشور در رتبه بالای 100 و 31 کشور در رتبه پایین 100 قرار دارند. آن دو کشور اسلامی که در میان 50 کشور برتر قرار دارند عبارت هستند از برونئی (رتبه 22) و امارات متحده عربی (رتبه 32) و عربستان سعودی که با مقام سوم در رتبه 63 قرار دارد. نکته قابل توجه اینکه رونق و شکوفایی اقتصادی نسبی این سه کشور عمدتاً به خاطر درآمدهای نفتی است که از قبل معامله و داد و ستد با شرکتهای نفتی غربی به دست می­آید و نه توسعه اقتصادی درون­زاد.

          گزارش توسعه انسانی عرب در سال 2002 که توسط برنامه توسعه سازمان ملل متحد منتشر شد و عمدتاً توسط اقتصادانان کشورهای عربی نوشته شده شواهد بیشتری عرضه می­دارد. این گزارش از عقب ماندگی نسبی اقتصاد جهان عرب اظهار تاسف می­کند و برخی دلایل احتمالی آن را به طور خلاصه بر می­شمرد. برای مثال:

 آرمانهای آزادی و دموکراسی هنوز محقق نشده­اند

          فاصله عظیمی بین کشورهای عربی و دیگر مناطق در خصوص حکومت مشارکتی وجود دارد. موج دموکراسی که در بیشتر مناطق آمریکای لاتین و آسیای شرقی در دهه 1980 و اروپای شرقی و بیشتر مناطق آسیای مرکزی در اواخر دهه 1980 و اوایل ده? 1990 نوع حکومت را دگرگون کرد، به ندرت به کشورهای عربی گسترش یافته است. این کمبود آزادی به توسعه انسانی آسیب می­رساند و یکی از دردناکترین نشانه­های عقب ماندگی توسعه سیاسی است. در حالی که از حیث قانونی پذیرش دموکراسی و حقوق بشر در قوانین اساسی، قوانین حقوقی و اظهارات حکومتی مورد تایید قرار گرفته و تقدیس می­شود اما اجرای عملی آن اغلب نادیده گرفته شده و در برخی موارد آگاهانه از آن چشم پوشی می­شود.

          در بیشتر موارد قالب اصلی حکومت عبارت است از یک قو? اجرایی قدرتمند با اعمال کنترل قابل ملاحظه و چشمگیر بر تمام قوای دیگر دولت، که در برخی موارد از هرگونه نظارت و نیروی موازنه بخش نهادی آزاد است. دموکراسی مبتنی بر نمایندگی همیشه واقعی نیست و در برخی مواقع غایب است. آزادی بیان و آزادی اجتماعات اغلب مختصر هستند. هنجارهای منسوخ مشروعیت هنوز رایج اند.(40)

بعلاوه:

          میزان باسوادی زنان از سال 1970 سه برابر و تعداد شاگردان زن مدارس ابتدایی و متوسطه بیش از دو برابر شده است. با این حال این دستاوردها در مقابله با نگرشها و هنجارهای جنسیت-محور که منحصراً بر نقش بازتولیدی زنان تاکید کرده و ناهمودی (عدم تقارن) جنسیت-محور مسئولیت بی­مزد را تقویت می­کنند، موفق نبوده است. نتیجه اینکه بیشتر از نصف جمعیت عرب هنوز بی­سوادند میزان مرگ و میر مادران این منطقه دو برابر این میزان در آمریکای لاتین و حوزه کارائیب و چهار برابر این میزان در آسیای شرقی است.

          زنان همچنین از عدم تساوی در شهروندی و امتیازات حقوقی رنج می­برند که اغلب در حق رای و قوانین حقوقی مشهود است. بهره­بری از توانایی­های زنان عرب از طریق مشارکت سیاسی و اقتصادی در جهان از حیث کمی در پایین­ترین حد خود قرار دارد، همان طور که از حضور بسیار اندک زنان در پارلمانها، کابینه­ها و نیروی کار و در گردش به سمت زنانه کردن بیکاری نمایان است. از نظر کیفی زنان از نابرابری در فرصت که در نحو? استخدام نمایان است، دستمزد و تبعیض شغلی جنسیت-محور رنج می­برند. جامعه به عنوان یک کل، از اینکه بخش عظیمی از توان تولیدی­اش راکد است، رنج می­کشد و نتیجه آن درآمد کمتر خانواده و پایین بودن استانداردهای زندگی است.

 

اذهان لگام زده و قوای غل و زنجیر شده

          حدود 65 میلیون نفر از افراد بالغ عرب بی­سواد هستند که دو سوم آنها را زنان تشکیل می­دهند. نرخ بی­سوادی بسیار بالاتر از خیلی از کشورهای فقیرتر است. این چالش به نظر نمی­رسد به این زودی از بین برود. 10 میلیون کودک بین سنین 6 تا 15 سال اکنون به مدرسه نمی­روند. اگر این روند ادامه یابد، این میزان در پایان سال 2015 به 40 درصد بالغ خواهد شد. این چالش بسیار فراتر از فائق آمدن بر کمبود دانش افراد است. مسال? به همان اندازه با اهمیت فائق آمدن بر کمبود افراد آگاه و مطلع است، مشکلی که به خاطر کیفیت پایین آموزش همراه با فقدان مکانیزمهایی برای توسعه و کاربرد سرمایه فکری تشدید می­شود.(41)

سرانجام اینکه :

فرهنگ و ارزشهای سنتی از جمله فرهنگ و ارزشهای سنتی عرب احتمالاً در تضاد با فرهنگ و ارزشهای جهان در حال جهانی شدن باشد.(42)

و:

          حرکت به سوی تکثرگرایی که برای مشارکت پایدار واقعی و ایجاد هماهنگی با الزامات جهان امروز و فردا بسیار سودمند است، باید به یک الویت برای کشورهای عربی بدل شود.(43)

          در سراسر این گزارش اصلاً ذکری از اسلام به عنوان یک عامل به هر نحو تاثیرگذار بر توسعه اقتصادی برده نمی­شود اما گزارش از جنگ و اشغال در خاورمیانه به عنوان عوامل عمده در توسعه نیافتگی اقتصادی آن نام می­برد. بعلاوه اقتصادهای اسلامی شدیداً وابسته به واردات علم و تکنولوژی از غرب بوده و هستند – موضوعی که به طور مختصر در فصل دوم مورد بحث قرار گرفت و اکنون نیز به آن باز می­گردیم.

 

آموزش، علم و تکنولوژی در جوامع سنتی اسلامی و اسلامگرا

          آموزش به طور مختصر در فصل دوم مورد بحث قرار گرفت اما اکنون به طور مفصل­تر به آن می­پردازیم چه اینکه این مساله برای موضوعات اصلی این اثر از اهمیت محوری برخوردارند.

          علی رغم شکوفایی ابتدایی مطالعات علمی در بغداد دوران عباسی به دنبال ترجمه بسیاری از متون کلاسیک یونان موانع قابل ملاحظه­ای برای استمرار رشد و شکوفایی آن در درون اسلام وجود داشت. بر اساس نظر هوف:

          ... علوم که ما آنها را علوم طبیعی می­خوانیم توسط مسلمانان علوم بیگانه خوانده می­شدند. در مقابل آنچه که علوم اسلامی خوانده می­شود عبارت بودند از آنهایی که اختصاص داشتند به مطالعه قرآن، سنت، دانش فقه، کلام شعر، و زبان عربی ...(44)

این به معنی:

          ... راه ندادن علوم متعلق به باستانیان در برنامه درسی مراکز تحقیقات عالیه بود.(45) اساس آموزش عبارت بود از فقه همراه با مطالعات قرآنی، عربی، صرف و نحو، حدیث و علم حساب به قدر کفایت برای تجهیز حقوقدانان و متصدیان امور تقسیم ارث و میراث.(46)

          هوف همچنین استدلال می­کند که «مدارس» - در آن زمان مهمترین موسسات اسلامی تحصیلات عالیه – (47) مراکز خیریه اسلامی­ای بودند که تحت لوای قوانین اسلامی تنها می­توانستند منابع و دارایی­ها را برای اهداف و مقاصد اسلامی صرف کنند:

          ... آنها موقوفات مذهبی بودند که قانوناً مجبور به پیروی از خواسته، مذهب یا دیگر ملاحظات بنیانگذاران آنها بودند. اما قوانین وقف به طور خاصی اموال و اعتبارات تخصیصی را به کمک مراکز وقف برای مقاصدی غیر از آنچه که توسط اسلام تقدیس شده اجازه نمی­دادند. این مشروط سازی ... یک مانع قانونی عمده برای رشد کامل تحول فکری و سازمانی در جهان اسلام محسوب می­شود ...(48)

بر اساس نظر صبرا (Sabra ):

          در اسلام در قرن نهم و دهم بغداد، قرن یازدهم مصر و آسیای مرکزی، قرن دوازدهم اسپانیا، قرن سیزدهم مراغه در شمال غربی ایران، یا قرن پانزدهم سمرقند، آثار علمی عمده که با نامهای کسانی که در آن دوران و در آن مکانها فعال بودند گره خورده، تحت تشویق و گشاده دستی حاکمانی صورت می­گرفت که دلبستگی اصلی آنها در منافع عملی­ای نهفته بود که توسط شاغلان در امر پزشکی و ستاره­شناسی و طالع بینی و ریاضیات کاربردی وعده داده می­شد.(49)

نوآوری­های تکنیکی زیادی که سریعاً در اروپا گسترش یافت در کشورهای اسلامی با محدودیت مواجه شد و یا حتی ممنوع بود. یک نمونه عبارت است از ماشین چاپ که برای قرنهای متمادی بعد از ظهورش در غرب در سرزمینهای اسلامی ممنوع بود.(50)

کشورهای اسلامی همچنین بی­میلی قابل ملاحظه­ای برای اقتباس تکنولوژیهای جدید نشان می­دادند حتی آنهایی که به جنگ مربوط می­شدند.

بر اساس نظر لوئیس:

          گرچه باروت قرنها پیش­تر در چین کشف شده بود، اما اعتبار مشکوک شناخت و درک پتانسیل نظامی آن به اروپای مسیحی تعلق دارد. ممالک اسلامی در ابتدا نسبت به پذیرش این ابزار جدید بی­میل بودند. به نظر می­رسد که سلاحهای آتشین در دفاع از شهر حلب زمانی که توسط تیمور لنگ محاصره شده بود مورد استفاده قرار گرفت، اما به طور کلی مملوکان مصر و سوریه سلاحی را که ناجوانمردانه یافتند و فکر می­کردند ویران کننده نظم اجتماعی­شان باشد، نپذیرفتند. عثمانی­ها خیلی سریع­تر به ارزش سلاحهای آتشین پی­بردند، و عمدتاً به خاطر کاربرد جنگ افزارهای شمخال مانند و توپ بود که قادر بودند دو رقیب بزرگ مسلمان خود یعنی سلطان مصر و شاه ایران را شکست بدهند. کاربرد موثر توپ در فتح قسطنطنیه در سال 1453 و دیگر پیروزیهایی که عثمانی­ها در برابر حریفان اروپایی و هم مسلمان خود به دست آوردند سهم عمده­ای داشت. جالب اینکه اکثریت اسلحه­سازان و تفنگداران آنها مسیحیان مسلمان شده یا سربازان مزدور اروپایی بودند. در حالی که عثمانی­ها به خوبی قادر بودند که این سلاح جدید را مورد استفاده قرار دهند، در خصوص علم و حتی تکنولوژی لازم برای تولید آن همچنان به خارجیان وابسته بودند ... نتیجه محتوم این شد که با گذشت زمان توپ و رسته توپخانه عثمانی به تدریج از رقبای اروپایی خود عقب افتاد.

بعدها:

          ... زمانی که قایق جنگی ونیزی در آبهای ترکیه بر ساحل تکیه زد، مهندسان دریانوردی عثمانی با علاقه زیاد آن را مورد بررسی قرار داده و خواستار این شدند که اجزایی از ساختار و تجهیزات نظامی آن را به کشتی­های خود ضمیمه کنند. مساله نزد مفتی اعظم پایتخت مطرح شد – اینکه آیا کپی ابزارهای کافران در چنین مواردی مشروع است؟ پاسخ این بود که برای شکست کافران روا است که از سلاحهای آنان نسخه­برداری کنیم.

          این پرسش یک مساله قابل ملاحظه و مهم است. در سنت اسلامی بدعت معمولاً امری است مضموم، مگر اینکه ثابت شود سودمند ومفید است. واژه بدعت، دلالت دارد بر عدول از قواعد و رسوم مقدسی که توسط پیامبر اسلام، اصحابش و مسلمانان نخستین به دست بشر رسیده است. سنت امری است نیکو و پیام خداوند به بشریت را بزرگ می­دارد. از این رو عدول از سنت مضموم است و بالاخره اینکه واژه بدعت در میان مسلمانان تقریباً دارای همان بار معنایی کفر در میان مسیحیان است.(51)

هوف با عنایت به دوران جدیدتر اظهار می­دارد که:

          ... در همین اواخر یعنی اواسط دهه 1980، متفکران مسلمانی که نگران مساله هستند از این واقعیت که علم مدرن در کشورهای اسلامی جهان ریشه ندوانیده و این نتایجی داشته و آن اینکه ما شاهد هنگ کنگ، سنگاپور و یا ژاپن اسلامی نیستیم، اظهار تاسف کرده­اند.(52) طبق نظر عبدالسلام رئیس آکادمی جهان سوم «از تمام تمدنهای این سیاره خاکی، علم در ممالک اسلامی از همه جا ضعیف­تر است.(53) دلیلی که برای این امر اقامه می­شود این است که علم و تکنولوژی «سکولار» «غربی» و «شرقی» هیچ مبنایی در باورهای اسلامی و فرهنگ مسلمانان ندارد. پذیرش آنها از اسلامیت مسلمانان می­کاهد.(54) به عبارت ساده­تر علم مدرن امری غیر اسلامی پنداشته می­شود و آنهایی که آن را بپذیرند تصور می­شود که گام نخست و مهلک را به سمت ناپارسایی برداشته­اند. به این دلیل بود که مسلمانان هم فکر انجمن اسلامی برای پیشرفت علم را در سال 1985 بنیان نهادند. بر اساس نظر این مسلمانان، تمام ایده­های علمی باشد نشان داده شود که اگر نه ناشی از شریعت که با آن سازگار است.(55)

          اینها برخی از دلایلی هستند که نشان می­دهند چرا فیزیکدان برنده جایزه نوبل پاکستانی عبدالسلام زندگی و کار در خارج از کشورش را برگزید.(56)

          سابقه اعطای جوایز نوبل در فیزیک، شیمی و پزشکی نشان می­دهد که از حدود یک میلیارد و دویست میلیون نفر مسلمان که تقریباً 20 درصد جمعیت جهان را تشکیل می­دهند بیشتر از نصف یک دوجین از این جوایز را دریافت نکرده­اند. اما در مقابل در حدود 14 میلیون نفر یهودی، تقریباً 2 درصد جمعیت جهان، نزدیک به یک صد بار این جوایز را به خود اختصاص داده­اند – نزدیک به 20 برابر به طور مطلق و بیشتر از هزار برابر به نسبت جمعیت.

جدول شماره 2: جوامع غربی و جوامع ایدئولوژیک – طرح مختصر نمونه­های آرمانی

 

 

 ادامه دارد ...

سید مهدی میرمیران