اصل حق ملت‌ها برای تعیین سرنوشت خود (از آلمانی: Selbstbestimmungsrecht der Völker) یا به اختصار حق تعیین سرنوشت از اصول اساسی حقوق بین الملل است که بنا بر سازمان ملل متحد به عنوان مرجع تفسیر هنجارهای منشور، الزام آور است.^[1][2]

این اصل اظهار می‌دارد که برای احترام به اصل حقوق برابر و برابری منصفانه? فرصتها حق دارند حاکمیت و وضعیت سیاسی بین المللی خود را بدون هرگونه اجبار یا مداخله? خارجی برگزینند^[3] که می‌توان سابقه? آن را تا منشور آتلانتیک که فرانکلین روزولت رییس جمهور آمریکا و وینستون چرچیل نخست وزیر بریتانیا در 14 اوت 1941 امضا کردند و به هشت نکته? اصلی منشور متعهد شدند تعقیب کرد.^[4] این اصل بیان نمی‌کند که تصمیم گیری یا نتیجه? آن چگونه باید باشد، خواه استقلال باشد، یا فدراسیون، تحت الحمایه، نوعی خودمختاری یا حتی همسان سازی کامل.^[5] نه بیان می‌کند مرزهای بین ملت‌ها چه باید باشد - یا نمی‌گوید چه چیز یک ملت را تشکیل می‌دهد. در واقع تعاریف و معیارهای حقوقی متعارضی برای تعیین گروه‌هایی که می‌توانند به طور مشروع ادعای حق تعیین سرنوشت بکنند وجود دارد.^[6]

در 14 دسامبر 1960 مجمع عمومی سازمان ملل متحد قطعنامه? 1514 (XV) را با عنوان اعلامیه اعطای استقلال به کشورهای و مردمان مستعمراتی را به منظور اعطای استقلال به کشورهای مستعمراتی و مردمان تصویب کرد تا بین تعیین سرنوشت و هدف استعمار زدایی آن یک پیوند حقوقی اجتناب ناپذیر برقرار شود، و یک حق نوین مبتنی بر حقوق بین الملل مبنمی بر آزادی تعیین سرنوشت اقتصادی را لازم بداند. در ماده? 5 بیان می‌گردد: گام‌های فوری باید برای مناطق غیرخودگردان،^[7] یا همه? دیگر مناطقی که هنوز به استقلال دست نیافته‌اند برداشته شود تا همه? قدرت‌ها در انطباق با خواست آزادانه ابراز شده? آنان بدون هرگونه تمایز نسبت به نژاد، تیره یا رنگ، بدون شرایط یا پیش فرض به مردمان آن مناطق منتقل شود تا آنان را قادر سازد از استقلال و آزادی کامل برخوردار شوند، اضافه بر این مجمع عمومی سازمان ملل در 15 دسامبر 1960 قطعنامه? 1541 (XV) را با عنوان اصولی که باید اعضا را در تعیین وجود یا عدم وجود الزام انتقال اطلاعات خواسته شده تحت ماده? 73ئی منشور ملل متحد در ماده? سوم با ا لحاظ این که ناآمادگی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی یا آموزشی هرگز نباید زمینه‌ای برای تأخیر در استقلال شود تصویب کرد^[8] تا انطباق کامل استعمارزدایی با اصل تعین سرنوشت در 1541 (XV) تضمین کند.

با بسط لفظ تعیین سرنوشت به معنای انتخاب آزاد کنش‌های شخصی بدون اجبار خارجی درآمده است.

میرمیران