پس از سه اصل از اصول دین یعنی خداشناسی، توحید، معاد، نبوت و ضرورت ارسال رسل، امامت بالاترین جایگاه را دارست.بر طبق مبانی شیعه امامت یکی از اصول بسیار مهم دین است. امامت یک مقام شامخ الهی و موهبت خاص الهی است که خداوند بر بندگان خود عطا فرموده است .
امام انسان کاملی است که ویژگی های منحصر به فردی را داراست؛ در این مجال کوتاه سعی می شود شناختی اجمالی از امامت داشته باشیم و در نهایت امامت از دیدگاه قرآن کریم را بررسی کنیم.
ویژگی های امام:
الف-کمالات انسانی در امام به فعلیت رسیده و در نهایت درجه کمال انسانی است به این معنی که تمامی کمالات انسانی در وی متجلی است و کمالی نیست که امام علیه السلام از آن کمال برخوردا نباشد. [1]
ب- امام از هر نقصی منزه است؛ بدین معنی که امام علیه السلام معصوم از خطا، سهو و نسیان بوده و نه تنها گناهی از امام سر نمی زند بلکه سهو و نسیان نیز ندارد. شیعه مدّعی است که امام باید عالم به جمیع احکام دین و جمیع اسرار قرآن باشد؛ و از هر گونه خطا و سهو و گناه معصوم باشد. چون طبق آیه ی « یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُم »(نساء-59) ای کسانی که ایمان آوردید! از خدا و رسول و اولی الامر او اطاعت کنید. اطاعت از امام ، مثل اطاعت از خدا و رسول ، باید مطلق و بدون قید باشد.
چگونه ممکن است خداوند متعال ما را امر به اطاعت بی چون و چرا از کسی کند که خودش هر لحظه احتمال گناه یا احتمال خطا و سهو دارد؟!! پس اگر ما به حکم قرآن مکلّفیم تا از امام بعد از رسول الله (ص) اطاعت بی چون و چرا کنیم ؛ لابد او باید مثل خود رسول خدا(ص) معصوم باشد.
خداوند در آیه دیگری از قرآن می فرماید:«اِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیرا»(الأحزاب:33) خداوند فقط مى‌خواهد پلیدى و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد.» شیعه و سنّی اتّفاق نظر دارند که علی(ع) نیز جزء اهل بیت بوده مشمول این آیه است. لذا طبق این آیه شریفه علی(علیه السلام) به شهادت خداوند متعال از هر گناه و پلیدی ، که خطا و اشتباه نیز نوعی پلیدی است، معصوم است و اطاعت از معصوم عقلاً واجب است.
ج- درایمان به خدا و معاد و نبوت به مرحله باطنی رسیده و حقایق دینی در او تجسم یافته است.
پاره ای از دلائل قرآنی بر امامت و ولایت:
خداوند متعال مسئله امامت را در قرآن کریم بیان نموده است:« إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُونَ » سرپرست و ولىّ شما، تنها خداست و پیامبر او و آنها که ایمان آوردهاند؛ همان‌ها که نماز را برپا مى دارند، و در حال رکوع، زکات مىدهند.»(المائدة:55) شیعه و سنّی بر این مطلب اتّفاق نظر دارند که منظور از « همان ها که نماز را برپا مى دارند، و در حال رکوع، زکات مىدهند.» علی بن ابی طالب(ع) است، در آیات دیگری نیز از امیر المومنین(ع) یاد شده است.
مرحوم علامه امینی (ره) در کتاب الغدیر، نزول این آیه درباره حضرت علی را با روایاتی از حدود بیست کتاب معتبر از کتاب های اهل سنت، با ذکر دقیق مدارک و منابع آن، نقل کرده است.[2]
«یا ایها الذین امنوا اطیعوا الله و اطیعوا الرسول و اولی الامر منکم…» (نساء 59) ای کسانی که ایمان آورده اید اطاعت کنید خدا را و اطاعت کنید رسول خدا (ص) و اولی الامر از خودتان را. در این آیه، ولایت حضرت علی (ع) در ردیف ولایت خدا و پیامبر (ص) قرار داده شد.
از این نوشتار کوتاه روشن شد که امامت از دیدگاه اسلام ناب یکی از ارکان و اصول دین مبین بوده و اطاعت از امام بر همه مسلمین واجب و لازم است، چون اطاعت از امام در آیات قرآن کریم در کنار اطاعت از خدا و رسول آورده شده، لذا اطاعت از امام اطاعت از خدا و رسولش می باشد .
پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم می فرمایند: «اِنَّما مثَلَ اَهْلَ بَیتی فی اُمتی کَمَثَل سفینة نوح مَنْ رَکَبَها نَجا وَ مَن تَخَلَّفَ عَنّها غَرَقَ» [3] مَثَل اهل بیت من در میان امت مانند مثل کشتی نوح می ماند که هر کسی کشتی نوح را سوار شد نجات پیدا کرد و هر کسی تخلف کرد و کشتی را سوار نشد غرق شد.
پی نوشت:
[1] حسن زاده آملی، ولایت تکوینی، قم، قیام، 1371ش ، 1371: ص 54
[2] الغدیر، ج 2، ص 52 و 53
[3] مستدرک الحاکم، ج 2، ص 151. الخصائص الکبری للسیوطی، ج 2، ص
میرمیران
