ابن بابُویه[1] نخستین گورستان شهر ری و دومین گورستان تهران است که بسیاری از مشاهیر ایران در آن دفن هستند. نام این گورستان برگرفته از نام محمد بن بابُویه معروف به شیخ صدوق یکی از فقها و دانشمندان شیعه است که آرامگاه او در آنجا واقع شده‌است.
موقعیت
برج طغرل در شرق آرامگاه ابن بابویه در شهر ری واقع شده‌است و از آثار به جا مانده از دوره? سلجوقیان می‌باشد. این گورستان وسعتی به میزان 10 هکتار دارد.
تاریخچه
بر اساس گزارش‌ها و مستندات تاریخی، پیش از زمان ناصرالدین شاه، گورستان ابن بابویه کشتزار و باغ بسیار وسیعی بوده‌است، اما در پی کشف جسد سالم فردی در سردابی زیر آن باغ و بدست آمدن سنگی درون سرداب که آشکارا نشان می‌داد پیکر ازآن شیخ صدوق است که بیش از 800 سال پیش درگذشته‌است، بی‌درنگ بقعه شیخ صدوق بر آن مزار احداث می‌کنند[2] به اعتقاد برخی کارشناسان بنای نخستین گورستان ابن بابویه، به دوران ساسانی برمی‌گردد و بعدها در اثر سیل تخریب شده‌است.[2] آرامگاه ابتدایی شیخ صدوق نیز، در گذر زمان به خاطر حمله مغولان و جنگهای خوارزمشاهیان و تیموریان و همچنین به علت حوادث مختلف چندین مرتبه خراب و ویران شد به‌گونه‌ای که سرانجام - تا پیش از کشف - سالها در زیر توده‌های خاک پنهان می‌ماند.[3] پس از برپایی بقعه? شیخ صدوق، افراد زیادی در اطراف آن به خاک سپرده شدند و مقبره‌های بزرگ وباشکوهی هم اطراف آن احداث شد. محمدرضا شاه پهلوی و محمد مصدق نیز هر دو وصیت کرده بودند در ابن بابویه دفن شوند.
مشاهیر بخاک‌سپرده در ابن بابویه
همچنین مزار شیخ محمود حلبی نیز در این مکان قرار دارد که در ورودی ضریح شیخ صدوق قرار دارد اما به علت طرح توسعه حرم فعلا تخریب و کاملا با سیمان محو شده است.لازم به ذکر است مزار خواجه نصرالدین طوسی نیز در این مکان قرار گرفته است
بازسازی نافرجام و ویرانی
وزارت کشور، طی آنچه از آن به‌عنوان حفاظت و نگهداری این گورستان یاد شد، در سال 1373، دستور منع دفن مردگان را در این محدوده صادر کرد؛ پس از آن، طرح‌های بسیاری از سوی شهرداری برای عمران این گورستان پیشنهاد شد ولی سرانجام طی اجرای طرح «احداث باغ مشاهیر»، با این استدلال که اجرای این طرح نیازمند از بین بردن مقبره‌ها و هم‌سطح‌سازی زمین آرامگاه ابن بابویه‌است، در حدود 400 (به‌معنای دقیق‌تر همه بجز سه تا) مقبره? خصوصی و خانوادگی، با معماری زیبا که نمادی از هنر ایران را با قدمتی طولانی به تصویر درآورده بودند، به‌طور کامل تخریب شدند. آرامگاه ابن بابویه به‌خاطر داشتن این آرامگاه‌های بزرگ خصوصی و خانوادگی با عکس‌ها، آیینه‌وشمعدان‌ها و اشیای دیگری که در آنها قرار شده بود، به موزه‌ای دیدنی از تاریخ معاصر ایران می‌مانست. دراویش نیز که حتی تا چند سال پس از این ویرانی، هنگام بزرگداشت عنقاء یکی از دراویش مدفون در ابن بابویه مراسم بزرگی برگزار می‌کردند، مدتی بعد در اجرای آن با محدودیت جدی روبرو شدند. در حال حاضر همان سه مقبره? خانوادگی باقیمانده هم وضعیت مناسبی ندارند و این گورستان اکنون مکانی برای اجتماع افراد معتاد، ناباب و خلافکار شده و هیچ گونه برنامه جامع و مدونی هم برای سامان‌دهی آن در نظر گرفته نشده‌است.[2]
تخریب سنگ قبرهای تاریخی جهت توسعه آرامگاه شیخ صدوق
در سال 1390 جهت توسعه بقعه شیخ صدوق، تعدادی از سنگ قبرهای تاریخی این مجموعه تخریب شد که برای نمونه می توان به سنگ استاد هادی تجویدی و حسین کوهی کرمانی اشاره کرد.[4]
سید مهدی میرمیران
