بدیعالزمان جزری
نخستین ربات قابل برنامه‌ریزی انسان نما، اختراع جزری.
بدیعالزمان ابوالعز بن اسماعیل بن رزاز جَزَری (درگذشته? 602 ق.)پدر علم رباتیک جهان. مهندسی مسلمان از جزیره در شمال میانرودان و جنوب شرقی آناتولی بود.[1][2][3]
در مورد نژاد و قومیت وی در منابع نمی توان چیزی را یافت ولی عموماً با توجه به نام کاملاً عربی و قرائن آن زمان فرض می شود که وی عرب بوده است. هر چند فرضیه هایی در مورد آشوری، ایرانی، ترک یا کرد بودن وی نیز وجود دارد. [4] بدیعالزمان جزری کتاب خود را به نام به زبان عربی نوشته و آن را «الجامع بین العلم و العمل النافع فی صناعة الحیل» نام گذاشته. معنی واژه‌به‌واژه? آن می‌شود: «دانستنی‌هایی در رابطه با مکانیزم‌های هوشمند» این کتاب در فارسی با عنوان «مبانی نظری و عملی مهندسی مکانیک در تمدن اسلامی» ترجمه شده‌است. جزری این کتاب را در سال 602 هجری به فرمان قرا ارسلان امیر سلسله آرتوقلو در دیاربکر آناتولی تالیف کرده‌است.[5]
جزری در این کتاب طرز کار و ساخت 50 دستگاه که خود ساخته و به کار برده را تشریح می‌کند. این دستگاه‌ها شامل ساعت‌های آبی و شمعی، ظرف‌ها و فواره‌های خودکار، وسایل آبرسانی از نهر و چاه، ابزار خودکار نواختن نی و دیگر وسایل از جمله قفل رمزی و قفل کلون‌دار و ابزار هندسی است.[6] بخش عمده اسباب و تعبیه‌هایی که وی در آن شرح می‌دهد اختراع خود او بوده‌است.[7]
الجزری نخستین ربات قابل برنامه‌ریزی انسان نما را در اواخر عمرش ساخت. به این علت او به عنوان پدر علم مهندسی رباتیک جهان شناخته می‌شود. اختراع او، یک قایق آبی بود که در آن چهار نوازنده? مصنوعی موسیقی برای مراسم و برنامه‌های جشن سلطنتی، آهنگ می‌نواختند و حاضران را سرگرم می‌کردند، سازها به صورت هیدرولیک و با کمک آب برنامه ریزی می‌شود.[8]
جزری علاوه بر دانشها و فنون مهندسان مسلمان پیش از خود تعدادی از ابزارها و دستگاههای مکانیکی و هیدرولیکی مثل موتورهای بخار و موتوربایسیکل های درون سوز را طراحی کرده و ساخته بود بطوری که حتی امروزه هم تأثیر نوآوری های او در علم مکانیک قابل مشاهده است.
در کتاب جزری شمار چشمگیری واژه و اصطلاح فارسی یافت می‌شود که نشانگر تأثیر بزرگ ایرانیان در فناوری جهان اسلام در سده‌های میانه است.[9]
