آقاخانیه نام یکی از فرق مهم اسماعیلیه است، بازماندگان اسماعیلیه نزاریه از شاخه الموت هستند، از آن‌جا که امامان این فرقه ملقب به آقاخان هستند، آن‌ها را آقاخانیه (آغاخانیه) می‌نامند. [1]
امام ایشان کریم آقاخان بوده است.
علت پیدایش اسماعیلیه نزاریه
در دوره حکومت فاطمیون اسماعیلی در مصر، مستنصرباللّه هشتمین خلیفه، فرزند بزرگ‌تر خود نزار را به امامت برگزید.
بعد از مرگ مستنصر در سال487ق. افضل جمالی، فرمانده سپاهیان، نزار را برکنار و برادرش مستعلی را به خلافت رساند، اما نزار نپذیرفت و به طرف اسکندریه فرار کرد و در آن‌جا در همان سال به دست افضل کشته شد. [2]
در این زمان بین اسماعیلیه اختلاف افتاد؛ گروهی نزار را خلیفه دانستند که به آن‌ها نزاریه گفته می‌شود و دسته‌ای دیگر که مستعلی را برگزیدند مستعلیه نام گرفتند. [3]
حسن صباح رهبر اسماعیلیه شرق
در زمان مستنصر، حسن صباح به آیین اسماعیلی درآمد، او در سال 471ق، به مصر رفت و جزو طرفداران خلافت نزار شد. به دستور مستعلی او را از مصر بیرون کردند، وی به ایران بازگشت و در سال 494ق [4] قلعه الموت را ـ که به معنای آشیانه عقاب است ـ تصرف کرد [5] و رهبری دعوت اسماعیلیه در شرق (دعوت جدید) در مقابل دعوت اسماعیله در مصر (دعوت قدیم) را به دست گرفت. [6] در این زمان پایگاه نزاریه، شمال ایران بود. [7]
← ادامه دعوت حسن صباح از طریق کیا و فرزندانش
پس از مرگ حسن صباح در سال 518ق. یکی از شاگردانش به نام کیا بزرگ امید رودباری به جای او نشست، پس از او پسرش محمد بن کیا امام شد، سپس فرزندش حسن ملقب به «علی ذِکر السلام» دعوی امامت کرد. [8] او صریحاً اعلام کرد من امام آخرالزمان از نسل نزار هستم. [9] [10] وی در سال 561 ق کشته شد.
پس از او جلال الدین حسن، معروف به نومسلمان، از نوادگان وی در سال 608ق، پیشوای این فرقه شد و در سال 618هـ فوت کرد. [11] پسرش علاء الدین محمد در نه سالگی به جای پدر نشست. [12] [13]
←← سقوط قلعه الموت
بعد از او رکن الدین خورشاه جانشین وی شد. در زمان او هولاکوخان مغول در حمله به ایران قلعه الموت را ویران کرد و بسیاری از اسماعیلیان را کشت و قدرت اسماعیلیه نزاریه را در سال 654ق، از بین برد. [14]
←← پیدایش امامان مستور فرقه اسماعیلیه
پس از سقوط الموت دوره دیگری نزدیک به دو قرن از امامان مستور در این فرقه آغاز شد و پیروان آن در مناطق مختلف ایران، افغانستان، هند، پاکستان پراکنده شدند. [15] [16]
← منظور از قاسمیه و مؤمنیه
تا این‌که پس از مرگ شمس الدین محمد، یکی از امامان نزاریه در سال 710ق بین قاسم شاه و مؤمن شاه برادر بزرگ‌تر بر سر جانشینی پدرشان اختلاف افتاد، عده‌ای از نزاریه جانب قاسم شاه را گرفتند که به آن‌ها قاسمیه یا قاسم شاهی می‌گفتند، و گروهی دیگر که از مؤمن شاه حمایت کردند مؤمنیه نام گرفتند (ک مؤمنیه).
←← عاقبت فرقه قاسمیه
فرقه مؤمنیه را محمدشاهی نیز گفته‌اند. [17] [18]
امیر محمد باقر آخرین و چهلمین امام این گروه بود. آخرین تماس او با پیروانش در شام در سال 1210ق بوده است. جامعه نزاری شام، از امامان محمدشاهی تبعیت کرده بود، اما پس از آن‌که جست و جو برای یافتن کسی از اخلاف امیرمحمدباقر که در شهر اورنک آباد هند اقامت گزیده بود [19] به نتیجه‌ای نرسید در سال 1304ق، اکثریت نزاریان محمدشاهی شام تبعیت خویش را به سلسله قاسم شاهی، که در آن موقع امامشان آقاخان سوم بود منتقل ساختند.
تنها اعضای بازمانده از این گروه اکنون در شام زندگی می‌کنند و در انتظار امام غایب خود هستند، محمد شامیان شام در مسائل و امور فقهی خود از مذهب شافعی پیروی می‌کنند. [20]
میرمیران
