مرجئه، فرقه‌ای کلامی از مسلمانان بودند که اعتقاد داشتند نباید در مورد کافر یا مومن بودن کسی در این دنیا اظهار نظر داد بلکه می‌بایست آن را به قیامت ارجاع داد.
مرجئه یکی از فرقه های اسلامی است.
تاریخچه آغاز مرجئه
فرقه ای است با عقایدی ویژه و مولود اوضاع سیاسی و اجتماعی قرن اول هجری.
عقیده فرقه مرجئه
در پس رویدادهای سیاسی در جامعه اسلامی و روی کار آمدن بنی‌امیه، و در جریان اختلاف میان علی (علیه السلام) و معاویه کسانی ادعا کردند که حقیقت بر ایشان مشتبه شده است. پس در خانه نشستند و درباره امور جامعه قضاوت نکردند. اینان میگفتند، ما از عقیده باطنی کسی خبر نداریم و نمی دانیم چه کسی در دل، مسلمان و مؤمن است و چه کس، کافر و فاسق؛ زیرا همگی به ظاهر، مسلمان اند. پس سزاوار است ثواب و عقاب آنان را تا قیامت به تأخیر اندازیم تا خدا درباره آنان داوری کند. بدین سان، مرجئه در این دنیا به ثواب یا گناه مسلمانان حکم نمی کنند و تنها ایمان را برای مسلمانان کافی میدانند.
معنای کلمه ارجاء
برخی صاحبنظران برای کلمه «ارجاء» دو معنا برشمرده اند: یکی به معنای تأخیر انداختن و دیگر به معنای امید بخشیدن و بنابر معنای دوم، معصیت به ایمان ضرر نمی رساند و امید به بخشایش گناهکاران در قیامت هست. [1] [2]
پایه‌گذار فرقه مرجئه
ابومحمّد حسن بن محمّد بن حنیفه از نخستین کسانی بود که این نظریه را مطرح نمود. [3]
روش فکری مرجئه
فرقه مرجئه همچون خوارج اندک اندک از عقاید سیاسی محض رو به سوی عقاید کلامی نهاد.
آثار تدوین شده درباره مرجئه
ابوحنیفه- پیشوای مذهب حنفی- مهمترین شخصیّت این دوران بود که عقاید کلامی ویژهای برای این فرقه ترتیب داد.
او نوشته ها و مطالب منظّمی درباره عقیده ارجاء تدوین کرد. پس از ابوحنیفه، ابومطیع بلخی دو کتاب با عنوان فقه الابسط و العالم و المتعلم نگاشت که اساس کلام مرجئه را در خود داشتند. از آثار مهمّ دیگر مرجئة السّواد الاعظم نوشته حکیم سمرقندی است.
وضعیت کنونی فرقه مرجئه
امروزه از فرقه مرجئه خبری نیست و این فرقه از میان رفته است؛ ولی رگه هایی از این تفکر را در قالب اباحه‌گری در دیگر فرق میتوان بازیافت. [4] [5] [6] [7]
اصول عقاید مرجئه
اصول عقاید مرجئه عبارت اند از: جای دادن مرتبت عمل، پس از ایمان؛ داوری نکردن درباره سرنوشت اخروی فرد مسلمان؛ مؤمن دانستن هر کس که به مسلمانی اقرار ظاهری کند؛ وانهادن امامت امّت به اجماع امّت؛ حکم به امامت هر کس که اجماع بر امامت او حاصل آید اگر به کتاب و سنت آگاه باشد هر چند گناه کند. [8] [9] [10]
شاخه‌های فرقه مرجئه
مرجئه، خود، به فرقه هایی انشعاب یافته است که مهمترین آنها عبارت اند از:
← مرجئه خوارج
مرجئه خوارج که همان «شبیبیّه» اند. [11] [12] این فرقه، به جبر و قدر اعتقاد ندارند.
← مرجئه قدریّه
یاران غیلان دمشقی اند و انسان را مختار میدانند.
← مرجئه جبریّه
آنان را مرجئه جهمیّه نیز گویند و به جبر معتقدند و مرتبت عمل را پس از ایمان می انگارند.
میرمیران
