علی بن عبد العالی معروف به محقق ثانی و محقّق کَرَکیِ جبل عاملی (درگذشته روز عید غدیرِ سال 940 قمری در نجف)، از علمای بزرگ عصر صفوی بود که از وطن خود، جبل عامل مهاجرت کرد و ابتدا به عراق رفت و سپس در پی دعوت شاه اسماعیل صفوی برای تبلیغ و ترویج تشیّع، به ایران آمد.
تو
محقق کرکی در روستای کرکِ نوحِ جبل عامل (در لبنان) به دنیا آمد.
تحصیلات
کرکی در وطن خود، نزد محمد بن محمد بن خاتون، شمسالدین محمد جزینی، شمسالدین محمد احمد صهیونی و علی بن هلال جزایری دانش آموخت. سپس به مصر رفت و پس از سال 909 ه.ق به عراق هجرت کرد. و در سال (916 ه".ق.) وارد ایران شد. او در شهرهای خراسان، اصفهان، قزوین و عراق اقدامات مهم و مؤثری به نفع آیین تشیع به سامان رسانید؛ به طوری که می‌توان گفت اساس و پایه مذهب شیعه را او در کشور به پا داشت.[1]
هجرت به ایران
محقّق کَرکی هر چند به دعوت شاه اسماعیل به ایران آمد ولی در زمان او توفیق چندانی به دست نیاورد، و محقّق کرکی در زمان او فرصت زیادی برای دست یابی در اداره امور کشور نیافت.
إعمال ولایت فقیه
پس از مرگ شاه اسماعیل، محقّق کَرکی به عنوان نائب امام مهدی در همه? شئون اقتصادی، سیاسی و دینی دولت شیعی جدید صاحب اختیار مطلق شد تا آنجا که شخص شاه طهماسب نیز نائب او به شمار می‌آمد.
کَرکی به شیوه شهید اوّل از سوی خود نمایندگان ویژه‌ای به نواحی مختلف فرستاد. قرار گرفتن در این جایگاه نوین به وی امکان داد که در امور مذهبی به اجتهادهای نو دست بزند تا انجا که نویسندگان غیر شیعی به خاطر فتاوی کَرکی در امور مختلف او را «مخترع الشّیعه» لقب داده‌اند.[2]
شاه طهماسب امور کشور را به اختیار او در آورد و توقیع به تمام شهرهای قلمرو خود فرستاد تا از فرمان او اطاعت کنند و بدانند که پایه مملکت و کشور داری به عهده اوست، زیرا نائب امام است و امور محوّل به امام زیر نظر او اداره خواهد شد. شاه طهماسب در یکی از دیدارهایش با وی گفته بود:«فرمانروا تو هستی و من یکی از کار گزاران تو می‌باشم»[3]
پس از محقّق کَرکی سایر علمای جبل عاملی پشت در پشت به مقام خاتم المجتهدین (مجتهد الزّمانی) منصوب شدند ولی هیچ یک به اندازه محقّق کَرکی از قدرت و نفوذ زیاد در حکومت برخوردار نشدند. از چهره‌های برجسته جبل عاملی پس از محقّق کَرکی می‌توان به شیخ بهایی و علامه مجلسی اشاره نمود.
وفات
وی در سال 940 قمری وفات یافت یا به قولی توسط مخالفان شیعه مسموم شد.
سید مهدی میرمیران
